CESKA ZBROJOVKA (CZ)
De naam betekent vertaald: Tjechische Wapenfabriek. (Een bekend wapen is de CZ 75, een pistool. Het merk hoorde lange tijd tot het Laurin & Klement concern (Skoda). Ietsje meer over Laurin & Klement onder het kopje ”Andere Tsjechen” op deze site).
Vanaf 1929 ging CZ zich, naast wapenproduktie, bezighouden met de bouw van fietsen en al snel ook motoren. In het begin waren dat hulpmotoren van 73 cc. Daarna complete fietsen met een versterkt frame en een 98 cc grote tweetakt motor. Een ingenieur, met de naam Ignaz Uhl, die eerder bij Steyr (traktoren) had gewerkt, werkte naar een eerste echte motorfiets. Deze verscheen in 1935. Het was eerst een 150cc ééncilinder tweetakt model, maar dat werd vergroot tot een 174cc. De machine had een geperst stalen frame. Het was geïnspireerd door voorbeelden uit Neurenberg en werd direct een concurrent voor Jawa. Dit werd nog eens over gedaan door de ontwikkeling van een 250cc machine in 1936. Vanaf 1937 werden de cilinderinhouden rap groter, hoewel er ook nieuwe lichte modellen verschenen.
Echter, projecten van vóór de oorlog, de 350cc ééncilinder, de 500cc tweecilinder, beide tweetakten, kwamen niet van de grond. Hetzelfde gold voor de viertakt met koningsas. Wel werden er kort na de oorlog lichte driewielers geproduceerd, in eerste instantie bestemd voor oorlogsinvaliden, later ook voor licht transport. In 1947 werd de fabriek genationaliseerd en ontstond samenwerking met Jawa. Motoren kwamen op de markt onder de naam Jawa-CZ. Dat duurde tot 1961, waarna de naam weer veranderde in CZ. CZ produceerde in de jaren 1950-60 ook scooters onder de naam Čezeta.
Daarnaast was CZ vooral bekend om zijn enduro-, cross- en trialmotoren, hoewel er in de jaren zestig ook volop geracet werd.
In 1990 ging men samenwerken met Cagiva. Nieuwe CZ’s werden alleen nog als Cagiva verkocht. Een afdeling van de oude fabriek, ČZ Velo, probeerde in 1996 de naam nieuw leven in te blazen met een 35 cc snorfietsmotortje. Maar in december 1997 werd het samenwerkingsverband met Cagiva opgeheven en hoorde de naam ČZ voor motoren tot het verleden.
1931
CZ 76cc Kaktus
Prototype van het “Kaktus” 75cc motorfietsje met blok direct op de as van het voorwiel en een benzinetankje erboven. De bijnaam “kaktus” ontstond door de cactus-vorm van de cylinder met koelribben. Het is bij een prototype gebleven. Dit model is nooit in de handel gebracht.
1933-37
CZ 76cc Kaktus
De kaktus werd vervolgens gebouwd met blok en tank boven de trapas en aandrijving met een ketting op het achterwiel. Deze machines verkochten goed, in de eerste twee jaar werden er al 5000 afgezet. Ze waren voorzien van een 73 cc eencilinder-tweetaktmotor die in een verstevigd fietsframe zat. Ook de volgende versie met 98 cc blok werd een succes.
1933-36
CZ 98cc
1934-39
CZ 175cc Special
1937
CZ 250cc Sport
Van de CZ 250 Sport werden in totaal 4591 exemplaren gebouwd, en de originele prijs was 5.450, - kronen. Als frame van de motorfiets werd het frame van de CZ 175 gebruikt.
1937
CZ 250cc Tourist
1937-1946
CZ 98cc
1938
Niet veel mensen weten dat CZ al in 1938 een 500cc tweetakt tweecylinder gebouwd heeft, jaren voor de T500 Suzuki. Een vloot van deze motorfietsen werd gebruikt door het politiecorps van het Vaticaan ter bescherming van de paus. Beide foto's werden gemaakt in het officiële Jawa Museum in 2016.
ČZ 500cc Twin Vatikan
1939
CZ 350cc
